بلک فرایدی یا جمعه سیاه
Black Friday که در فارسی به جمعه سیاه معنا می‌شود، به روز بعد از تعطیلات شکرگزاری در کشورهایی مانند آمریکا گفته می‌شود. تعطیلات شکرگزاری یا همان Thanksgiving معمولاً در چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار می‌شود. جشنی که ریشه در اعتقادات مذهبی و فرهنگی مردم دارد. فردای روز شکرگزاری یعنی آخرین جمعه ماه نوامبر که به جمعه سیاه معروف است، بسیاری از مردم مرخصی می‌گیرند که خرید سال نو خود را انجام دهند و از تخفیف‌های ویژه این روز استفاده کنند. به همین دلیل یکی از شلوغ‌ترین روزهای سال در فروشگاه‌های جهان جمعه سیاه است.
در این جمعه هیجان‌انگیز، فروشگاه‌های مختلف عمدتاً بزرگ و زنجیره‌ای، محصولات خود را با تخفیفات بزرگ عرضه می‌کنند؛ تخفیفاتی که منجر به حجم بالای معاملات و خریدوفروش در یک روز می‌شوند. بزرگ‌ترین حراج دنیا معروف به جمعه سیاه اکنون به بخشی جدایی‌ناپذیر در بسیاری از کشورها تبدیل شده است. برای این روز تاریخچه‌های مختلفی ذکر شده، بسیاری افراد آن را ایجاد امکان خرید برای تمامی اقشار پیش از عید کریسمس می‌دانند.
Hello Friday
مارشال مک لوهان کانادایی برای اولین در کتاب‌های: کهکشان گوتنبرگ: انسان رسانه‌ای؛ آنگاه که دگرگونی سرنوشت‌ساز بشر شود (۱۹۶۲) و درک رسانه‌ها (۱۹۶۴) از واژهٔ دهکده جهانی به معنای آنکه جهان به وسیله فناوری‌های الکترونیکی به دهکده‌ای فشرده تبدیل شده که تبادل اطلاعات از هر چهار گوشه این جهان به هر نقطه آن در همان لحظه اتفاق می‌افتد. درست است که به طور رسمی از سال 1395 بلک فرایدی در ایران آغاز شده اما قطعاً همه ما سال‌های قبل‌تر هم از این رویداد جهانی مطلع بودیم. همان گونه که قبل‌تر هم گفتیم بلک فرایدی ریشه در اعتقادات، آداب‌ورسوم و فرهنگ مردم آمریکا دارد؛ اما مانند سایر رویدادهای جهانی که آغازکننده آن کشور خاصی است و بعدها در سرتاسر دنیا باب می‌شود، ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و در آن به سرعت به رویدادی پر طرفدار تبدیل شد. در واقع بلک فرایدی در ایران را می‌توان بهانه‌ای دانست در ابتدا برای قرارگیری در کنار سایر کشورهای دنیا و بعد از آن ایجاد فرصتی برای خریداران تا بتوانند محصولات مورد نظرشان را با تخفیف بسیار ویژه در آستانه فصل سرما تهیه کنند.
به مناسبت این رویداد جهانی از شما دعوت می‌کنیم تا از Black Friday خانه خلاقیت طاقه چیان با عنوان سلام جمعه (Hello Friday) که از ساعت 12 بعدازظهر روز چهارشنبه 31 آذرماه 1402 لغایت 12 بامداد روز جمعه 3 آذرماه 1402 دیدن کنید.
رویداد سلام جمعه خانه خلاقیت طاقه چیان در هر 3 شعبه حضوری ما (مجتمع تجاری رویال در سعادت‌آباد تهران، مجتمع تجاری پارک سنتر در فرمانیه تهران و مجتمع تجاری سیتی استار در مشهد)، صفحات اینستاگرام و سایت خانه خلاقیت طاقه چیان برگزار می‌شود. اگر که به‌صورت حضوری یا آنلاین به فروشگاه‌های ما سر بزنید، می‌توانید هزاران محصول مختلف را با تخفیف‌های باورنکردنی صاحب شوید. البته باید در نظر داشته باشید که این محصولات به تعداد محدودی فروخته خواهند شد و برای خرید بهتر است جزء اولین نفرات باشید.
در ادامه روایت‌های مختلف این حراج بزرگ جهانی را ذکر می‌کنیم.
تاریخچه جمعه سیاه چیست؟
اولین استفاده ثبت شده از اصطلاح “جمعه سیاه” نه در مورد خریدهای تعطیلات پس از شکرگزاری، بلکه برای بحران مالی به کار رفت. به طور خاص، سقوط بازار طلای ایالات متحده در 24 سپتامبر 1869. دو سرمایه‌دار سودجو وال استریت، به نام های جی گولد و جیم فیسک، برای خرید هر چه بیشتر از طلای کشور، با هم همکاری کردند، به این امید که قیمت طلا را بالا ببرند و آن را با سودی شگفت‌انگیز بفروشند. در آن جمعه ماه سپتامبر، سرانجام در عرض چند دقیقه، قیمت تورم طلا از 160 دلار به 133 دلار کاهش یافت. بازار سهام به سقوط ملحق شد و 20 واحد درصد سقوط کرد و ورشکست شد و خسارت شدیدی به بسیاری شرکت های وال استریت وارد کرد. هزاران دلال از نظر مالی نابود شدند و حداقل یک نفر خودکشی کرد. تجارت خارجی متوقف شد. در این بین کشاورزان ممکن است بیشتر از همه این فشار را احساس کرده باشند، زیرا بسیاری از آنها می بینند که ارزش برداشت گندم و ذرت آنها 50 درصد کاهش یافته است.
در سال‌های اخیر، افسانه دیگری ظاهر شده است که تاریخچه نامطلوبی به این سنت می‌دهد. ادعا شده که در دهه 1800، صاحبان مزارع جنوبی می‌توانستند کارگران برده شده را با تخفیف در روز بعد از شکرگزاری بخرند. روایت این نسخه از ریشه‌های جمعه سیاه به‌طور قابل‌توجهی باعث شده است که برخی خواهان تحریم تعطیلات خرده‌فروشی شوند، اما در واقع این روایت هیچ مبنا و اساسی ندارد.
در روایتی دیگر در دهه 1950، پلیس در شهر فیلادلفیا از این اصطلاح برای توصیف هرج و مرجی استفاده کرد که در روز بعد از عید شکرگزاری رخ داد، زمانی که انبوهی از خریداران و گردشگران حومه شهر پیش از بازی بزرگ فوتبال ارتش و نیروی دریایی که در آن شهر برگزار می شد، به شهر سرازیر می شدند و برای تخفیف های قبل از تعطیلات خرید می کردند. پلیس نمی‌توانست مانند سایر نقاط شهر روز را تعطیل کند و در عوض مجبور شد با ترافیک نامناسب و دزدان فرصت‌طلب برخورد کند. پلیس های فیلی نه تنها نمی توانستند آن روز را مرخصی بگیرند، بلکه مجبور بودند در شیفت های طولانی برای رسیدگی به شلوغی و ترافیک اضافه کاری هم انجام دهند.
در سال 1961، «جمعه سیاه» در فیلادلفیا بسیار رواج یافت، تا جایی که بازرگانان و تاجران شهر تلاش ناموفقی برای تغییر آن به «جمعه بزرگ» به دلیل استفاده از سیاه و مفاهیم منفی آن داشتند. با این حال، اصطلاح جمعه بزرگ تا مدت‌ها بعد در سایر نقاط کشور گسترش پیدا نکرد و تا سال 1985 در سراسر کشور مورد استفاده قرار نگرفت. با این حال، زمانی در اواخر دهه 1980، خرده فروشان راهی برای بر سر زبان آوردن دوباره جمعه سیاه و تبدیل آن به مفهومی جدید پیدا کردند که دیگر تاثیرات منفی بر آنها و مشتریانشان منعکس نشود. نتیجه این تلاش مفهوم «قرمز تا سیاه» بود و این تصور که روز بعد از روز شکرگزاری موقعیتی بود که فروشگاه‌های آمریکا سرانجام به سود رسیدند.
در واقع این متداول‌ترین داستانی است که در پشت سنت جمعه سیاه مربوط به خرید در روز شکرگزاری وجود دارد، آن را به سال 1961 و خرده‌فروشان مرتبط می‌کند. در واقع ماجرا به این صورت است که خرده فروشان پس از یک سال کامل کار کردن با زیان که در سیستم های حسابداری معمولا زیان با رنگ قرمز ثبت می شود، در روز بعد از عید شکرگزاری که به سود می رسیدند حساب ها از قرمز به سیاه تبدیل می شد. چرا که خریداران به واسطه تخفیفات هیجان انگیز فروشگاه ها را با پول منفجر می کردند.
داستان جمعه سیاه به پایان رسید و خیلی زود ریشه‌های تیره‌تر این اصطلاح در فیلادلفیا تا حد زیادی فراموش شد. از آن زمان، سود فروش یک روزه به یک رویداد چهار روزه تبدیل شد و «تعطیلات خرده‌فروشی» دیگری مانند شنبه و یکشنبه مشاغل کوچک و دوشنبه سایبری را ایجاد کردند. فروشگاه‌ها در آن جمعه زودتر از هر زمان دیگری شروع به کار می‌کردند و اکنون خریداران متعهد می‌توانند بلافاصله بعد از غذای شکرگزاری خود به فروشگاه‌ها سر بزنند.
با افزایش محبوبیت جمعه سیاه در دهه 1990، فروشگاه ها سعی می کردند که درهای خود را در نیمه شب یا ساعات اولیه روز جمعه باز کنند، به همین دلیل عده زیادی از مردم شبانه مقابل فروشگاه ها کمپ می زدند تا به محض باز شدن فروشگاه ها جزو اولین نفر ها از تخفیفات استفاده کنند. برخی از ایالت ها جمعه سیاه را تعطیل رسمی برای کارمندان دولت اعلام کردند و بدین ترتیب پدیده جمعه سیاه در سراسر جهان گسترش یافت.
در اوایل دهه 2000، با گسترش اینترنت پرسرعت خانگی و اتصال تلفن همراه، خرده فروشان به دنبال فرصتی برای تمدید تخفیفات آخر هفته بودند و اینگونه بود که پس از تخفیفات آخر هفته شکرگزاری پدیده دوشنبه سایبری با هدف فروش آنلاین محصولات به وجود آمد. از مزیت های تخفیفات آنلاین، جلوگیری از شلوغی و ازدحام جمعیت در فروشگاه ها و مجروح شدن افراد، جلوگیری از ترافیک و شلوغی خیابان‌ها، جلوگیری از دزدی و یا افراد سودجو که در کمین خریداران بودند و بسیاری مزایای دیگر. تا سال 2017، آمریکایی‌ها 6.6 میلیارد دلار را به صورت آنلاین در طول رویدادهای فروش دوشنبه سایبری خرج می کردند، این مبلغ جدا از 7.9 میلیارد دلاری بود که در خود جمعه سیاه، چه به صورت آنلاین و چه در فروشگاه ها، خرج می‌شد.
در همین دوران بود که جمعه سیاه و مفهوم آن به سمت و سوهای نامناسب پیش رفت. شلوغی بیش از حد فروشگاه‌ها و هجوم مردم که اغلب باعث شکستن در ها و شیشه‌های مغازه‌ها، از بین رفتن دکورها، دعوا و درگیری‌های شدید بین مردم برای تصاحب کالاها، از حال رفتن و مجروح شدن عده زیادی از مردم بر اثر فشار جمعیت و مواردی این چنین. اولین مرگ جمعه سیاه در سال 2008 اتفاق افتاد، زمانی که خریداران در (Valley Stream) نیویورک به طرز غم‌انگیزی یکی از کارمندان 34 ساله آن فروشگاه را زیر دست‌وپا گذاشتند. بر اساس شمارش مرگ‌ومیر جمعه سیاه، از سال 2006 تاکنون 10 کشته و 111 مجروح به ثبت رسیده است که بسیار تأسف‌برانگیز است.
از آمریکا تا خاورمیانه
بلک فرایدی در آمریکا شروع شد؛ اما آن چنان میان مردم دنیا شناخته شده، حتی کشورهایی که جشن شکرگزاری و تعطیلات کریسمس نداشتند هم به این رویداد جهانی پیوستند. از جمله ایران و ترکیه. کشور ترکیه که به دلیل وجود برندهای متفاوت، اکثر مردم نه تنها از سراسر ترکیه بلکه از بسیاری از نقاط جهان برای خرید به استانبول سفر می‌کنند، بلک فرایدی در این کشور به مدت یک هفته در شهرهای بزرگی چون استانبول، ازمیر و آنکارا برگزار می‌شود. در واقع، شما به جای یک روز خاص فرصت خرید یک هفته‌ای دارید.
ایران
برای اولین بار در ایران فروشگاه اینترنتی بامیلو در سال 1395 بلک فرایدی را در ایران اجرا کرد. در این رویداد بامیلو تخفیف‌های متعددی روی کالاهایش لحاظ کرد؛ اما تخفیف بسیار ویژه او روی آیفون 6 بیشتر از همه سروصدا به پا کرد. بامیلو سال بعد نیز با نام «حراجمعه» هم‌زمان با کشورهای غربی برای دومین سال پیاپی بلک فرایدی را در ایران اجرا کرد. شروع بلک فرایدی در ایران بازخوردهای مثبت و منفی بسیاری به همراه داشت. عده‌ای از این که توانسته بودند کالاهای موردنظرشان را با تخفیف خریداری کنند، راضی و خشنود بودند؛ ولی آنهایی که از تخفیف جا ماندند ناراضی بودند. عده‌ای هم معتقد بودند این شیوه‌ای برای کلاهبرداری برندها است که قیمت خود را افزایش داده و بعد خریداران در تخفیف باز هم مجبورند با قیمتی بالاتر کالاها را خریداری کنند. با وجود همهٔ نظرات مثبت و منفی امروزه دیگر بلک فرایدی به مناسبتی رسمی برای خرده‌فروشی‌های ایرانی تبدیل شده و اکثر برندها تخفیفات ویژه‌ای برای این روز در نظر می‌گیرند.
